Δευτέρα 13 Οκτωβρίου 2008

ΕΥΔΑΙΜΟΝΙΑ

Όλοι οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι, από τον Σωκράτη και μετά, συμφωνούσαν ότι ο τελικός στόχος του ανθρώπου είναι η ευδαιμονία και ότι αυτό που αναζητούν οι άνθρωποι σε κάθε τους πράξη είναι η ευτυχισμένη ζωή. Παρακάτω οι κυριότερες θεωρήσεις περί της ευδαιμονίας. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι από αυτές τις απόψεις ξεκινούν όλες οι φιλοσοφικές θεωρίες για την ηθική. Ας εξετάσουμε, όμως, όλες αυτές τις θεωρήσεις περί ευδαιμονίας των Αρχαίων Ελλήνων.

ΣΩΚΡΑΤΗΣ

Ο Σωκράτης εισήγαγε την θεωρία της γνώσης, βασισμένη πάνω στις ηθικές έννοιες και όχι στις υλικές αρχές, πίστευε ότι «η αρετή είναι ευδαιμονία». Αντίθετα, οι σοφιστές δίδασκαν ότι η αρετή είναι μια τέχνη που διδάσκεται και αφορά την προσωπική επιτυχία στην ζωή, χωρίς να υπόκεινται σε απόλυτες ηθικές αρχές και αξίες, αφού απόλυτη γνώση δεν υπάρχει. Ο Σωκράτης δίδασκε ότι «η αρετή είναι γνώση», δηλαδή ότι η αρετή μπορεί να αποκτηθεί μέσα από την ορθή και την απόλυτη γνώση. Η ορθή γνώση, σύμφωνα με τον Σωκράτη, είναι η γνώση των απόλυτων ηθικών εννοιών που βρίσκονται σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα στον άνθρωπο και μπορεί να επιτευχθεί με την αυτογνωσία. Για τον Σωκράτη «ουδείς εκών κακός», δηλαδή κανένας δεν κάνει κακό με την θέλησή του, αλλά, αντίθετα η κακία οφείλεται απλά στη άγνοια.

ΠΛΑΤΩΝ

Ο Πλάτων, ισχυρίζονταν ότι η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί με την γνώση του κόσμου των ιδεών, οι οποίες αποτελούν τα τέλεια πρότυπα, όχι μόνο των ηθικών εννοιών, όπως υποστήριζε ο Σωκράτης, αλλά και των γνωστικών εννοιών, καθώς και όλων των πραγμάτων που αποτελούν τον ορατό κόσμο και που δεν είναι παρά «είδωλα» ή «μιμήματα» των Ιδεών. Για να γνωρίσει ο άνθρωπος τον κόσμο των Ιδεών, θα πρέπει να χρησιμοποιήσει όχι τις αισθήσεις του, αλλά τον νου του, ο οποίος είναι μέρος της ψυχής του. Με την γνώση των Ιδεών ο άνθρωπος ελαφρύνει την ψυχή του, ελευθερώνει το σώμα του από την φυλακή και από το σκοτάδι της αμάθειας που της επιβάλλει η επίγεια ζωή, και την βοηθά να ανυψωθεί προς το φως και την ύψιστη Ιδέα του Αγαθού, τον Θεό. Έτσι, προορισμός του ανθρώπου είναι από την μία η φυγή από το υλικό από τον υλικό κόσμο και από την άλλη η ομοίωση του με τον Θεό, η οποία επιτυγχάνεται με τον αρμονικό συνδυασμό των τριών αρετών που αντιστοιχούν στα τρία μέρη της ψυχής, δηλαδή της «σοφίας», της «ανδρείας» και της «σωφροσύνης». Ο συνδυασμός των τριών αυτών αρετών γεννά την τέταρτη κύρια αρετή, «την δικαιοσύνη», γι’ αυτό ο δίκαιος άνθρωπος είναι ο πλησιέστερος στον Θεό, άρα και ο πιο ευτυχής.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Ο Αριστοτέλης, αν και μαθητής του Πλάτωνος, πίστευε ότι η θεωρία του ιδανικού κόσμου των Ιδεών ήταν τελείως φανταστική και ότι, αντίθετα, ο ορατός κόσμος είναι απόλυτα αληθινός. Αφού ταξινόμησε τις αρετές σε δύο μεγάλες κατηγορίες, «τις ηθικές» και «τις διανοητικές», κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η ευδαιμονία μπορούσε να επιτευχθεί κατά πρώτο λόγο με την άσκηση των διανοητικών αρετών, και κατά δεύτερο λόγο με την άσκηση των ηθικών αρετών, διότι η διανοητική ενέργεια συνίσταται στην καθαρή σκέψη και στην ενατένιση της αλήθειας και του ύψιστου αγαθού, του Θεού.

ΚΥΝΙΚΟΙ

Οι Κυνικοί φιλόσοφοι ισχυρίζονταν ότι οι όλες οι κοινωνικές συμβάσεις και οι καθιερωμένες ανθρώπινες αξίες είναι περιττές και ότι η ευδαιμονία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με μια ζωή όσο γίνεται πιο απλή και φυσική, όπως είναι η ζωή των ζώων. Επίσης, πίστευαν ότι ο άνθρωπος έπρεπε να απαλλαχθεί από τα δεσμά της «Πόλης-Κράτους», καθώς και των ιδανικών της. αξίζει να σημειωθεί ότι το όνομα «Κυνικός» προήλθε από το ψευδώνυμο κύων=σκύλος, που είχε δοθεί στον Διογένη, τον διασημότερο εκπρόσωπο των Κυνικών, για την αναισχυντία του.

ΣΚΕΠΤΙΚΙΣΤΕΣ

Οι Σκεπτικιστές, με πρώτο απ’ όλους των Πύρρωνα τον Ηλείο, πίστευαν ότι τόσο οι αισθήσεις, όσο και οι γνώσεις μας εξαπατούν και επομένως, η ορθή γνώση της φύσης των πραγμάτων δεν μπορεί να αποκτηθεί μέσω της εμπειρίας του ορατού κόσμου. Σύμφωνα, λοιπόν, με αυτούς, για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία πρέπει να αμφισβητεί συνεχώς τις δοξασίες όλων των ανθρώπων (ακόμα και των φιλοσόφων) και να μην εκφέρει γνώμη ή οποιαδήποτε άποψη, παρά μόνο για τις προσωπικές του εμπειρίες. Μια τέτοια στάση, πίστευαν οι Σκεπτικιστές, προσφέρει ανακούφιση στους ανθρώπους, που δεν γνωρίζουν την πραγματικότητα, τους απαλλάσσει από τον δογματισμό, τους προτρέπει να ζουν σύμφωνα με τη φύση και τους χαρίζει την υπέρτατη αρετή, που δεν είναι άλλη από την πνευματική γαλήνη (αταραξία).

ΕΠΙΚΟΥΡΕΙΟΙ

Σύμφωνα με τους Επικούρειους, η ευδαιμονία συνίσταται στην ψυχική ηρεμία (αταραξία) και επιτυγχάνεται με την αναζήτηση της ηδονής. Οι Επικούρειοι με τον όρο «ηδονή» δεν εννοούσαν την ηδονή που κρύβεται στις απολαύσεις και στις διασκεδάσεις («ενεργή» ή «κινητική» ηδονή, ηδονή εν κινήσει), αλλά την ηδονή που συνοδεύει την πλήρη απουσία πόθου και πόνου (απονία), δηλαδή την σωματική υγεία και την ψυχική ηρεμία («στατική» ηδονή, ηδονή καταστηματική). Έτσι, για τους Επικουρείους, η ευτυχισμένη ζωή είναι μια ζωή απαλλαγμένη από τους φόβους και τις οδυνηρές σκέψεις, οι οποίες μπορούσαν να προκαλέσουν ψυχική και σωματική οδύνη.

ΣΤΩΙΚΟΙ

Οι Στωικοί (ιδρυτής ο Ζήνων ο Κιτιεύς), πίστευαν ότι η αρετή είναι αρκετή για να φτάσει κανείς στην ευδαιμονία. Σύμφωνα με αυτούς, η αρετή είναι το μόνο αγαθό για τον άνθρωπο, γιατί είναι πάντα ευεργετική. Η καταγωγή, η κοινωνική θέση, ο πλούτος, οι απολαύσεις, οι οποιεσδήποτε αξίες που ταύτιζαν την ευτυχία με τα υλικά αγαθά, δεν είχαν καμμία σημασία με τους Στωϊκούς. Όλες αυτές οι αξίες ήταν –όπως έλεγαν οι Στωϊκοί- «αδιάφορες» και δεν συνεισέφεραν τίποτα όσον αφορά στην πορεία προς την αρετή, αφού οι άνθρωποι μπορούσαν να τις χρησιμοποιήσουν καλά ή άσχημα. Αντίθετα, οι Στωϊκοί πίστευαν ότι τα ενάρετα άτομα έχουν ό,τι χρειάζονται για να είναι ευτυχή, και, επομένως, η ευδαιμονία είναι εφικτή, όχι μόνο για τους προικισμένους από την ζωή με πλούτο και κοινωνική θέση, αλλά και για όσους έχουν λιγότερη τύχη όπως οι φτωχοί, οι σκλάβοι, οι κατώτερες κοινωνικές τάξεις. Η αρετή συνίσταται σε μια ζωή σύμφωνα με την φύση, δηλαδή σύμφωνα με την λογική ή τον λόγο (νου) του Θεού, με την οποία είναι προικισμένος κάθε άνθρωπος ως μέρος της φύσης και η οποία, αν και υπάρχει ατελής μέσα του, μπορεί να τελειοποιηθεί με την αυτογνωσία. Ο ενάρετος άνθρωπος χαρακτηρίζεται από «απάθεια» και «αταραξία».

ΝΕΟΠΛΑΤΩΝΙΚΟΙ

Οι Νεοπλατωνικοί πρεσβεύουν την θέση ότι ο δρόμος προς την ευδαιμονία είναι η ανάταση της ψυχής και η ομοίωση της με τον Θεό. Σκοπός του ανθρώπου είναι να βοηθήσει την ψυχή του να επανέλθει, μετά τον θάνατο, στην αρχική της κατάσταση, σε έναν ανώτερο κόσμο.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΑ

Να περνάς μια μέρα παρέα με τους :
Αλέξανδρο, Αναστασία, Ανδρομάχη, Βαγγέλη, Γιάννη, Γκραν, Κλαίρη, Μαγδαληνή, Μιχάλη, Παντελή, Ντικ, Χρύσα



Και επειδή πιστεύω πως η "επανάληψη μήτηρ μαθήσεως" ένα ποίημα εμπνευσμένο από μια ανάλογη μέρα.

Άραγε τί νάναι αυτό
στο σημερινό το πρωινό
που με άλλα μάτια τη ζωή αντικρίζω
που δε βλέπω καθόλου το γκρίζο;

που ακούω το αηδόνι
κρυφά να μου λέει
κείνο το σύννεφο
για σένανε τρέχει

για σένανε σχήματα αλλάζει
τη μορφή σου θέλει να μοιάζει;

Άραγε τι νάναι αυτό στο σημερινό το πρωινό
που με άλλα μάτια
ο Μιχάλης με βλέπει
την ανάγκη μου λέει ότι έχει;


Που στ' αυτί λόγια πλάνα μου λέει
πως για μένα το ρόδο ανθίζει
την ευωδιά του σε μένα χαρίζει;

Άραγε νάναι απ' αυτό
το μανιτάρι τ' ασπριδερό
που σε λόγγο γνωστό βλασταίνει
και στην Αθήνα σήματα στέλνει;


Μήπως έπρεπε σε λόγια
φιλοσόφου να βασιστώ
και να μη το δοκιμάσω
το μυαλό μου αν δε θέλω να χάσω;





13 σχόλια:

asterion είπε...

Και μόνον που καταπιάστηκες με αυτό το θέμα σου δίνει το προβάδισμα. Προσφέρει βέβαια και κάποια πλεονεκτήματα σε όσους μεταχειρίζονται την φιλοσοφία για προσωπικούς λόγους χωρίς να καλογνωρίζουν ποιός είναι τι και τι πρεσβεύει.Φαντάζομαι ότι θα βοηθηθούν.. Η έμπνευσή σου και η ασχολία σου με αυτό το θέμα είναι σημαντική. Προσωπικά μάλλον προς τον Διογένη τραβάω.

Ανώνυμος είπε...

Καλή μου Κωνσταντινιά πέρασα να σου αφήσω ένα χαιρετισμό και σε βρήκα ανάμεσα σε φιλόσοφους. Δεν ξέρω ποιος από αυτούς έχει δίκαιο, άλλωστε όλοι τους προσπαθούν να διασκεδάσουν την αγωνία τους για το άγνωστο, για το θάνατο. Εμείς από την άλλη, αν μόνοι μας δεν μπορούμε να βρούμε το δρόμο μας, ποιος μπορεί να μας τον δείξει; Και αν κάποιος μας τον δείξει, μήπως θα είναι δικός μας δρόμος; Θα είναι ο δρόμος του άλλου. Να είσαι πάντα καλά και πολλά φιλιά gskastro

kostaslogh είπε...

Κατ΄αρχήν ψηφίζω Επικούρειους.....
δαγκωτό!
Τώρα θα μου πείς στα λόγια καλός είσαι,που ήσουν όμως κι έλειπες μακρυά
απ τις ηδονές του δάσους ;
Καμιά δικαιολογία δεν στέκει,απλά συνέβη!
Χάρηκα όμως τα μάλλα για σας!
......το είπα εγώ ,διακρίνω ποιητική διάθεση,
έντονη, ελπιδοφόρα!
Μήν το αρνείσαι ,άς το να βγει ,ωραίο είναι!

Κωνσταντινιά είπε...

Αστερίωνα,

άφησες τον δικό μου ορισμό και προτίμησες του Διογένη;
Με προσβλήνεις ανεπανόρθωτα.

Κωνσταντινιά είπε...

Κάστρο,

και συ μου φαίνεται πως δεν έδωσες την πρέπουσα σημασία στην ανάρτηση.
Μια βόλτα- περιήγηση-ξενάγηση- διδαχή, μια παρέα εκπληκτική, μανιτάρια εξόχως και ποικιλοτρόπως μαγειρεμένα, ένα φιλόξενο σπίτι σε παραδεισένιο μέρος, διάθεση, ευεξία, ευθυμία και προπάντων άνετη και εποικοδομητική συζήτηση κρύβεται κάτω από τον δικό μου ορισμό για ευδαιμονία.

Φιλιά

Κωνσταντινιά είπε...

Αχ Κώστα!!

πώς τα κατάφερες συγχρόνως να είσαι ο μεγάλος απών και ωσεί παρών;
Έλαμπες δια της απουσίας σου και σε αναφέραμε κάθε τόσο.

Πρέπει να ξέρεις πως δεν έχασες μόνο μια καταπληκτική μέρα αλλά και υλικό για το μπλογκ σου.

manetarius είπε...

Χα! Πως τρύπωσε ο μικρός Αλέξανδρος με μένα στο χέρι, εδώ μέσα;; :)))
Τέτοιο διάβασμα δεν έριξα ούτε στις πανελήνιες βρε Κωνσταντινιά..τι πόστ ήταν αυτό; Πάω να πιώ έναν καφέ να ξελαμπικάρω!

asterion είπε...

Καλησπέρα
έχεις το μεγάλο ταλέντο να με βγάζεις ξενέρωτο. Τουλάχιστον έτσι αισθάνομαι.
Δεν βγάζω άκρη. Να πω ότι τα έγραφες στα Σανσκριτικά. Ομως μοιάζουν με γνήσια Ελληνικά. Ελεος τι παιχνίδι παίζεται και δεν έχω πάρει είδηση;
Να πω ότι ο Κάστρο θα με διαφωτίσει, λίγο απίθανο. Ποτέ όμως δεν ξέρει κανείς τι του επιφυλάσσεται. Μπορεί και να έχασα επεισόδεια.

Ανώνυμος είπε...

Καλή μου Κωνσταντινιά γιατί με μαλώνεις; Μα ακριβώς επειδή έδωσα την πρέπουσα σημασία και προσοχή έγραψα «Εμείς από την άλλη, αν μόνοι μας δεν μπορούμε να βρούμε το δρόμο μας, ποιος μπορεί να μας τον δείξει;»
Εσύ ακριβώς βρήκες μόνη τον δρόμο σου «Να περνάς μια μέρα παρέα με τους κλπ»
Δεν πειράζει δεν θυμώνω, δεν την ξέρω τη λέξη αυτή. Πολλά φιλιά gskastro

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΙΧΟΣ είπε...

Κωνσταντινιά μου μια καλημέρα και χίλια ευχαριστώ. Υπέροχη η παρέα ,υπέροχο και το συναίσθημα που αφήνουν τέτοιες συναντήσεις.
Φιλιά πολλά και...φιλοσοφημένα.

Κωνσταντινιά είπε...

Μανιτάρι,

που φυτρώνεις εκεί που δε σε σπέρνουν,
πιστεύω ο καφές να έκανε το θαύμα του γιατί θα σε εξετάσω μετά τις αστακομακαρονάδες!!

Κωνσταντινιά είπε...

Αστερίωνα και Κάστρο,

να σκεφτείτε ότι νόμιζα πως απαντούσα με χιούμορ! Φυλαχτείτε μη με πετύχετε θυμωμένη στ αλήθεια.

Κωνσταντινιά είπε...

Βαγγέλη,

σήμερα με τη Μαγδαληνή προσπαθούσαμε να ερμηνεύσουμε τι συνέβη τη Κυριακή και αισθανθήκαμε όλοι μας αυτή τη μέθεξη!!Απάντηση δε βρήκαμε.

ΔΕΝ ΘΕΛΩ ΝΑ ΞΑΝΑΚΟΥΣΩ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΑΠΟ ΣΕΝΑ. ΣΟΥ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΤΟΣΑ ΠΟΛΛΑ!!!!!!